Έφη Κυρικάκη – MetaMathesis
Με αφορμή ένα πρόσφατο δημοσίευμα σχετικά με τις τραγικές καταστροφές στην Δυτική Αττική, αναλογίστηκα έναν βασικό παράγοντα στις παρεμβάσεις του NLP για αβίαστη αλλαγή, τα σημεία μόχλευσης.
Οι ειδικοί της ανάλυσης συστημάτων παίρνουν πολύ σοβαρά υπ’ όψιν τα σημεία μόχλευσης. Αυτά είναι θέσεις μέσα σε ένα πολύπλοκο σύστημα (μια εταιρία, μια οικονομία, ένα ζωντανό σώμα, μια πόλη, ένα οικοσύστημα) όπου μια μικρή μετατόπιση σε ένα σημείο μπορεί να προκαλέσει μεγάλες αλλαγές σε όλο το σύστημα.
H ιδέα δεν είναι κάτι νέο – είναι ενσωματωμένη στον μύθο: Η ασημένια σφαίρα, το μυστικό πέρασμα, η μαγική λέξη, ο μοναδικός ήρωας που αλλάζει τον ρου της ιστορίας. Τα σημεία μόχλευσης αποτελούν τον σχεδόν αόρατο τρόπο για να παρακάμψει ή να υπερπηδήσει κανείς τεράστια εμπόδια.
Η κοινότητα της ανάλυσης συστημάτων έχει πολλά να πει για τα σημεία μόχλευσης. Ο μεγάλος δημιουργός της Δυναμικής Συστημάτων, Jay Forrester, καθηγητής του MIT διηγούνταν συχνά μια από τις αγαπημένες του ιστορίες: “Οι άνθρωποι ξέρουν διαισθητικά πού είναι τα σημεία μόχλευσης” ανέφερε “και συμβαίνει συχνά να έχω κάνει ανάλυση μιας εταιρείας και να έχω αντιληφθεί ένα σημείο μόχλευσης – στην πολιτική απογραφής, ίσως, ή στη σχέση μεταξύ του τμήματος πωλήσεων και της παραγωγής. Όταν πάω στην εταιρεία, ανακαλύπτω ότι έχει δοθεί ήδη μεγάλη προσοχή σε αυτό το σημείο. Ο καθένας προσπαθεί πολύ σκληρά από το δικό του μέρος…προς την λάθος κατεύθυνση! ”
Όταν ερωτήθηκε από την Λέσχη της Ρώμης, ένα παγκόσμιο “ταμείο σκέψης” για το ποια συσχέτιση υπάρχει ανάμεσα στα μείζονα παγκόσμια προβλήματα – τη φτώχεια, την πείνα, την καταστροφή του περιβάλλοντος, την εξάντληση των φυσικών πόρων, την αστική επιδείνωση, την ανεργία και τον τρόπο επίλυσής τους, ο Forrester, δημιούργησε ένα υπολογιστικό μοντέλο και η απάντηση ήταν: Ανάπτυξη. Όχι μόνο η αύξηση του πληθυσμού, αλλά η οικονομική ανάπτυξη. Η ανάπτυξη έχει κόστος και οφέλη και συνήθως δεν υπολογίζουμε τα κόστη – μεταξύ των οποίων είναι η φτώχεια και η πείνα, και, όπως είδαμε πρόσφατα στην Δυτική Αττική, η καταστροφή του περιβάλλοντος με όλες τις τραγικές της συνέπειες. Στην πραγματικότητα αυτά αποτελούν ακριβώς τα προβλήματα που προσπαθούμε να επιλύσουμε με την ανάπτυξη! Αυτό που χρειάζεται είναι πολύ βραδύτερη ανάπτυξη, πολύ διαφορετικά είδη ανάπτυξης και σε ορισμένες περιπτώσεις καμία ανάπτυξη ή αρνητική ανάπτυξη.
Οι ιθύνοντες σωστά επένδυσαν και επενδύουν στην οικονομική ανάπτυξη ως απάντηση σε σχεδόν όλα τα προβλήματα, αλλά δουλεύουν με όλη τους τη δύναμη ..προς τη λάθος κατεύθυνση!
Όμως, όπως συμβαίνει σχεδόν πάντα, το ίδιο το σύστημα έχει την απάντηση. Μπορώ να σας ζητήσω να φανταστείτε πώς θα ήταν η Αθήνα αν είχαν ακολουθηθεί ηπιότερα μοντέλα οικιστικής ανάπτυξης, φιλικότερα στο περιβάλλον και στους ίδιους τους κατοίκους της; Πόσο όμορφη, γαλαζοπράσινη πόλη θα είχε προκύψει αν η Αθήνα είχε χτιστεί στις όχθες των ποταμών της!
Βέβαια, αξία δεν έχει μόνο να πιστεύουμε ότι υπάρχουν σημεία μόχλευσης, θέλουμε να μάθουμε πού είναι και πώς να τα διαχειριστούμε. Τα σημεία μόχλευσης είναι σημεία εξουσίας. Ποια είναι άραγε τα σημεία μόχλευσης ώστε να οδηγηθούμε σε μια όλο και πιο ανθρώπινη πόλη; Οι ειδικοί καλούνται να τα υποδείξουν και οι ιθύνοντες να αποδείξουν ότι αυτή η χώρα μπορεί και να είναι αλλιώς… Απλά ας κοιτάξουμε γύρω μας τις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης στην οποία τόσο διακαώς επιθυμούμε να ανήκουμε. Αν μη τι άλλο, υπάρχει ένα χρέος ζωής.
